Nhà gỗ hương ngải

Những tay thợ mộc vang danh lục tỉnh miền Bắc

Theo tương truyền thì nghề mộc dân dụng, làm nhà gỗ truyền thống của cha ông Hương Ngải có cách đây 1000 năm. Những tay thợ mộc của làng nổi tiếng là khéo tay trong việc xây nhà, ít nơi nào sánh kịp. Ngoài kỹ thuật, mỹ thuật, người thợ Hương Ngải còn đúc kết được những chuẩn mực về nhà cổ, vì thế nhiều nơi trong xứ Đoài hễ có xây nhà hay tu sửa đình, chùa đều tìm đến.

Con đường trong làng Ngải gỗ chất đống, các xưởng mộc mọc lên san sát....

Một số công trình tiêu biểu người thợ mộc Hương Ngải như phục hồi Nhà Thái Học ở Văn Miếu Quốc Tử Giám; nhà cổ ở làng Đường Lâm; trùng tu chùa Đình Quán ở Từ Liêm, Hà Nội; cùng với đó là công trình các ngôi nhà cổ trong khu du lịch Thiên Đường Bảo Sơn... Họ cũng là “tác giả” của Chùa Triệu Khánh ở quận Hoàng Mai, chùa Tổng, đình Đông Lao, Chùa Hòe Nhai ở Hà Nội, chùa Cảng ở Hải Phòng…

Tích xưa kể lại, cách đây mấy trăm năm, triều đình mở cuộc thi dựng nhà 5 gian bằng cây chuối. Thợ nào làm nhanh nhất và đẹp nhất sẽ có thưởng và đem lại tiếng thơm cho làng xã. Khi ấy làng Hương Ngải có cụ Chánh mục họ Nguyễn tình nguyện tỉ thí tay nghề làm nhà với thiên hạ.

Trong một ngày, cụ vừa đi chặt chuối và tre để làm con xỏ kết nối, vừa dựng từng phần. Cụ Chánh mục làm nhanh và gọn gàng từng phần chỉnh đẹp. Thân cây chuối dựng tường nhà, còn mái lợp bằng lá chuối tước trên vườn. Ngôi nhà của cụ Chánh được chấm nhanh nhất, đẹp nhất, có thể ở luôn. Nhà vua thấy thế ban sắc phong cho cụ, khen thưởng tài dựng nhà đẹp. Truyền thống làm nghề thợ mộc của làng đã có tiếng khắp lục tỉnh miền Bắc.

Không những giỏi xây nhà mà những người thợ mộc tài hoa nơi đây cũng “hóa phép” khiến những thanh gỗ mộc mạc, vô tri vô giác trở thành những bức tranh sống động, với những họa tiết tỉ mỉ, độc đáo làm nên giá trị mỹ thuật cho những ngôi nhà gỗ cổ truyền.

Hầu hết những tay thợ mộc của làng Hương Ngải đều học nghề từ thuở còn thơ...

Một sản phẩm được làm ra là tâm huyết của một người, mỗi hoa văn trên sản phẩm là cái nhìn mỹ học của một người, tất cả không ai giống ai, không sản phẩm nào giống sản phẩm nào, không hoa văn nào giống hoa văn nào, nó là hơi thở của mỗi người làm mộc. Đó cũng chính là nét độc đáo làm nên mộc Hương Ngải.

Nghề làm nhà cho các đại gia…

Khoảng 5 năm trở lại đây, ngày càng có nhiều gia đình ở làng Hương Ngải tập trung đầu tư hàng trăm triệu đồng, thậm chí là cả tỷ đồng để sửa chữa và xây mới nhà ở theo kiến trúc cổ. Hiện nay ở làng còn lưu giữ hơn 100 ngôi nhà cổ được làm chủ yếu bằng gỗ mít do chính bàn tay của người thợ Hương Ngải làm ra.

Một nếp nhà cổ ở Hương Ngải.

Ở các địa phương khác nhiều đại gia làm biệt thự, cung điện nhưng họ vẫn muốn có nếp nhà gỗ để được sống trong một không gian truyền thống dân tộc. Mặc khác nhà bê tông thường nhanh lỗi mốt, còn nhà gỗ cổ truyền đã tồn tại hàng trăm năm, càng để lâu, giá trị nhà càng cao. Với họ, những ngôi nhà cổ truyền là một nét đẹp vĩnh cửu, một giá trị cần phải có trong bộ sư tập nhà cửa của mình.

Theo ông Vũ Duy Tường, Phó chủ tịch Phụ trách kinh tế của xã Hương Ngải cho biết, năm 2012, Hương Ngải được công nhận là làng nghề mộc dân dụng. Các nhóm thợ của các cụ, các ông là những người có nhiều kinh nghiệm đứng đầu đảm nhận từ khi thi công đến khi hoàn thiện và bàn giao.

Ông Vũ Duy Tường, Phó chủ tịch xã Hương Ngải, Thạch Thất, Hà Nội.

Trong báo cáo kinh tế tháng 12-2014 của làng Hương Ngải, trên địa bàn toàn có 878 gia đình có truyền thống làm nghề từ thời cha ông để lại trong đó có 383 gia đình chuyên làm mộc dân dụng, làm nhà gỗ truyền thống.

Làng Hương Ngải hiện tại có hàng chục hiệp thợ đi dựng nhà cổ.

Nhiều người thợ có tay nghề cao đạt đến độ tinh xảo như ông Nguyễn Hữu Hòe, Đặng Văn Trung, Nguyễn Hữu Đối, Nguyễn Ngọc Ngọ, Đỗ Văn Thông, Vương Văn Chảo, Nguyễn Hữu Lành, Vũ Kim Thư, Phí Văn Sâm..